Zagrożenie dla zdrowia publicznego – antybiotykooporność
Grupa G8, czyli 8 najbardziej wpływowych państw świata i inne wiodące organy regulacyjne, takie jak WHO, uznaje antybiotykooporność za globalne zagrożenie XXI wieku. Oporność na antybiotyki jest uważana za jedno z głównych zagrożeń dla zdrowia publicznego. Zagrożenie rosnącej antybiotykooporności nie obejmuje tylko krajów Europejskich, ale także wszystkie kraje świata.
Jednak Polska jest jednym z krajów o najwyższym odsetku szczepów opornych. Z powodu rosnącej antybiotykooporności, jeden z największych wynalazków medycyny, czyli antybiotyki – stają się bezużyteczne w walce z zakażeniami. Dodatkowo, niewiele w ostatnim czasie zostaje odkrytych nowych antybiotyków, które by były coraz bardziej skuteczne. Dlatego drastycznie spada skuteczność leczenia zakażeń na arenie międzynarodowej i zwiększa się śmiertelność z powodu zakażeń bakteryjnych.
Powszechne choroby, które w obecnych czasach uważaliśmy za nieszkodliwe i błahe, stają się na nowo niebezpieczne i śmiertelne. Dodatkowo coraz silniejsze ruchy antyszczepionkowe przyczyniają się do pojawienie się “de fakto” na nowo chorób. Zgodnie z stanem ówczesnej wiedzy medycznej powinny zostać eradykowane, np. gruźlica, odra. Co gorsze nie dość, że obserwujemy coraz więcej “eradykowanych” chorób, to obecne leczenie nie przynosi skutku, ze względu na rosnącą antybiotykooporność. Według danych z WHO, w Europie co roku umiera 25 tys. osób z powodu zakażeń wielolekoopornymi drobnoustrojami.
Niestety kiedy osiągnięta zostanie pełna antybiotykooporność i wejdziemy do ery post-antybiotykowej większość chorób stanie się nieuleczalna i śmiertelna. Co więcej, obecnie uznawane za bezpieczne proste procedury medyczne, będą wiązały się w dużo większą śmiertelnością. Gdyż nawet małoinwazyjne procedury są związane z ryzykiem zakażenia.
Przyczyny antybiotykooporności
Do przyczyn antybiotykooporności można zaliczyć głównie nieodpowiednie stosowanie i nadużywanie antybiotyków u ludzi. Również nadużywanie antybiotyków w przemyśle rolniczym i zwierząt hodowlanych. Dodatkowo rozpowszechnianiu antybiotykoodporności sprzyja, zanieczyszczone środowisko i nieskuteczna polityka kontroli zakażeń na szczeblu szpitalnym i wyższym.
Nieodpowiednie stosowanie antybiotyków u ludzi, zwierząt przyczynia się do utrzymywania się pozostałości leków lub genów oporności w środowisku. Antybiotyki często trafiają do środowiska ze ściekami w formie niezmienionej. Następnie trafiają głównie do gleby i wody. Również do rozpowszechniania genów antybiotykoodpornych przyczyniają się odpady szpitalne, przemysłowe i rolnicze.
Antybiotyki ostatniej szansy
Karbapenemy znane pod postacią imipenem, oraz meropenem były uznawane za antybiotyk “ostatniej szansy”. Jednak przez rosnącą antybiotykooporność karbapenemy o szerokim spektrum działania stały się nieskuteczne i zaczęto coraz więcej izolować szczepy drobnoustroi odpornych na antybiotyk.
Na chwilę obecną kolistyna (polimyksyna E) i tygecyklina to dwa antybiotyki uważane za „ostatnią deskę ratunku”.
Mimo to przez stosowanie coraz więcej kolistyny, czy tygecykliny również zaczęto izolować szczepy oporne na te antybiotyki i tak naprawdę wydaje się być to kwestią czasu, zanim one przestaną być również nieskuteczne. Oporność na kolistynę głównie wytworzyła się poprzez nadużywania jej w przemyśle zwierząt hodowlanych.
Dodatkowo narażenie drobnoustrojów na działanie biocydów, takich jak środki antyseptyczne, środki dezynfekujące i metale ciężkie, może być współwinne powstawania patogenów alarmowych.
Patogeny alarmowe
Są to drobnoustroje, które mają duże ograniczenia terapeutyczne, ponieważ są wielolekooporne. Wśród nich można wyłonić także patogeny ekstremalnie oporne, a także oporne na wszystkie znane antybiotyki. Większość patogenów alarmowych, powodują zakażenia szpitalne, co tylko zwiększa nakłady finansowe na system ochrony zdrowia i przyczynia się do coraz większej śmiertelności pacjentów w wyniku zakażenia.
Patogeny “ESKAPE” wymienione poniżej, to patogeny które są patogenami alarmowymi, czyli które szybko nabierają antybiotykooporności. Z ang. ESKAPE – uciekać), czyli “uciekają” znanym antybiotykom i są trudne do zwalczenia.
Patogeny „ESKAPE”:
E nterococcus faecium
S taphylococcus aureus
K lebsiella pneumoniae
A cinetobacter baumannii
P seudomonas aeruginosa
E nterobacter
Niebezpieczny gen “New Delhi”
Wielolekooporne bakterie, które kodują gen metalo-beta-laktamazy-1 z New Delhi ( NDM-1 ) powodują znaczne zagrożenie w zakażeniach szpitalnych i pozaszpitalnych, gdyż są oporne na wcześniej wspomniane karbapenemy. Pierwszy raz odkryto bakterie Klebsiella pneumoniae z genem New Delhi w 2008r. W Polsce pierwsze zapiski wyizolowanych szczepów bakterii z tym genem dotyczą 2014r.
Kolejnym poważnym niebezpieczeństwem jest fakt, że bakterie, które powodują poważne stane chorobowe, a także zagrożenie życia coraz częściej nabywają gen NDM-1 oraz inne mechanizmy opornościowe, powodując, że stają się ekstremalnie oporne, lub oporne na wszystkie znane antybiotyki.
Ograniczenie rozpowszechniania antybiotykooporności powinno być oparte na, stosowaniu antybiotyków wyłącznie do celów terapeutycznych zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, oraz ich stosowanie nie powinno być nadużywane. Na efektywne wdrożenie profilaktyki zapobiegającej antybiotykooporności składa się wysoka świadomość i zrozumienie społeczne powagi i zagrożenia jakie niosą bakterie oporne antybiotyki, oraz zrozumienie rozpowszechniania się zjawiska antybiotykooporności.
Komisja Europejska ustanowiła dzień 18 listopada na dzień poświęcony antybiotykom i nazwała go “Europejskim Dniem Wiedzy o Antybiotykach”
Bibliografia:
