Temat śmierci mózgu nie należy do najprostszych i budzi wiele kontrowersji. W praktyce medycznej wszelkie wątpliwości odnośnie rozpoznania nieodwracalnego ustania czynności mózgu reguluje Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 4 grudnia 2019 roku. Zostały w nim zawarte konkretne kryteria umożliwiające podjęcie możliwe obiektywnej decyzji, ograniczając miejsce na własną interpretację. Poniższy wpis będzie bazował w pełni na przedstawionym obwieszczeniu, przybliżając zawarte w nim aspekty prawne.
W 2012 roku na międzynarodowym spotkaniu ekspertów, które odbyło się w Montrealu opracowano unikalną definicję śmierci: „Śmierć jest to trwała utrata przytomności oraz trwała utrata wszystkich funkcji pnia mózgu. Może być spowodowana trwałym ustaniem krążenia lub krytycznym uszkodzeniem mózgu. W kontekście stwierdzania śmierci określenie „trwałe” oznacza utratę funkcji, która nie może powrócić spontanicznie i nie będzie przywrócona na drodze interwencji.”. Na podstawie tej definicji możemy stwierdzić, że dzięki zastosowania odpowiednich kryteriów neurologicznych możemy rozpoznać śmierć mózgu, która warunkuje śmierć człowieka jako całości.
Jak rozpoznać śmierć mózgu?
Najprościej rzecz ujmując musimy potwierdzić bezpowrotną utratę funkcji mózgu. Procedura dzięki której będzie to możliwe jest podzielona na dwa etapy.
- Etap I: stwierdzenie podstawowej arefleksji pniowej, określenie przyczyny, która doprowadziła do katastrofalnego (skrajnie ciężkiego) uszkodzenia mózgu, i przeprowadzenie obserwacji wstępnej;
- Etap II: dwukrotna analiza stwierdzeń i wykluczeń, dwukrotne wykonanie badań potwierdzających arefleksję pniową oraz trwały bezdech, a w uzasadnionych przypadkach wykonanie dodatkowego badania instrumentalnego.
Etap I
1. Stwierdzenie podstawowej arefleksji pniowej określonej jako zanik odruchów kaszlowego i wymiotnego
oraz rozszerzenie i brak reakcji źrenic na światło.
2. Analiza dotychczasowego przebiegu leczenia i wykonanie badania obrazowego potwierdzającego ciężkie
uszkodzenie mózgu.
3. Ustalenie, czy uszkodzenie mózgu jest spowodowane:
1) przyczyną nadnamiotową czy podnamiotową;
2) przyczyną pierwotną czy wtórną.
4. Ustalenie, czy uszkodzenie jest nieodwracalne i czy brak jest możliwości skutecznej interwencji
terapeutycznej.
5. Przeprowadzenie obserwacji wstępnej.
Etap II
1. Stwierdzenia:
1) pacjent jest w śpiączce;
2) pacjent jest sztucznie wentylowany.
2. Wykluczenia:
1) hipotermia;
2) zatrucie i wpływ niektórych środków farmakologicznych (narkotyki, neuroleptyki, leki uspokajające,
nasenne i zwiotczające mięśnie poprzecznie prążkowane);
3) zaburzenia metaboliczne i endokrynne;
4) hipotensja.
3. Arefleksja pniowa:
1) brak reakcji źrenic na światło;
2) brak odruchu rogówkowego;
3) brak ruchów gałek ocznych spontanicznych;
4) brak ruchów gałek ocznych przy próbie kalorycznej;
5) brak jakichkolwiek reakcji ruchowych na bodziec bólowy zastosowany w zakresie unerwienia nerwów
czaszkowych, jak również brak reakcji ruchowej w obrębie twarzy w odpowiedzi na bodźce bólowe
zastosowane w obszarze unerwienia rdzeniowego;
6) brak odruchów wymiotnych i kaszlowych;
7) brak odruchu oczno-mózgowego.
4. Trwały bezdech.
5. Dopuszcza się niespełnienie wymogu zawartego w ust. 2 pkt 2 i/lub ust. 2 pkt 3. W takich przypadkach
procedura rozpoznawania śmierci mózgu powinna być uzupełniona o badanie przepływu mózgowego krwi
